GŁUCHONIEWIDOMY – KTO TAKI?

Świat pędzi z zawrotną szybkością. To co wydawało się do niedawna niewykonalne, obecnie jest w zasięgu ręki. Rozwój cywilizacyjny to nowe szanse, ale też nowe zagrożenia dla osób głuchoniewidomych. Nie jest jednak łatwo o nich mówić. Powodem tego jest ich mnogość oraz złożony charakter. zauważyć też trzeba, iż związane one są z wieloma dziedzinami życia. O samych głuchoniewidomych mówi się też więcej w Polsce dopiero od pierwszej połowy lat osiemdziesiątych XX wieku.

Szacuje się, że w Polsce żyje ponad 7 tysięcy ludzi głuchoniewidomych w różnym wieku, z poważnym uszkodzeniem co najmniej jednego ze zmysłów. Charakteryzuje ich jednoczesne uszkodzenie narządów wzroku i słuchu. Uszkodzenie to może być wrodzone, bądź nabyte, będące konsekwencją wad genetycznych, bądź uszkodzenia natury fizycznej. Zaburzenie zmysłów wzroku i słuchu może powstać jednocześnie, bądź w różnej kolejności. Nie jest jednakowe i w populacji głuchoniewidomych możemy wyróżnić 4 podstawowe grupy:

• osoby jednocześnie słabowidzące i całkowicie niesłyszące;
• osoby jednocześnie słabosłyszące i całkowicie niewidome;
• osoby jednocześnie słabowidzące i słabosłyszące;
• osoby jednocześnie całkowicie niesłyszące i całkowicie niewidzące.

Taki stan ma różne konsekwencje, a w wymienionych grupach również dokonać można podziałów.

Głuchoślepota jest niepełnosprawnością o charakterze poznawczym, polegającą na jednoczesnym uszkodzeniu dwóch narządów – słuchu i wzroku.
Szacuje się, iż nawet około 90% informacji z otoczenia człowiek zdobywa przy pomocy narządu wzroku, a około 8% przy pomocy słuchu. W przypadku jednoczesnego uszkodzenia tych dwóch zmysłów, niemożliwa jest kompensacja niedostatku widzenia przez słuch, tak jak bywa u niewidomych, którzy mogą częściowo zrekompensować utratę wzroku słuchem, albo w przypadku osób głuchych, gdzie bywa odwrotnie – tzn. niedostatek słyszenia kompensowany jest częściowo przez wzrok. W związku z tym głuchoślepoty nie można traktować jako prostej sumy tych dwóch niepełnosprawności, gdyż rodzi ona dodatkowe problemy, nieznane dla występującej osobno dysfunkcji – wzrokowej, bądź słuchowej.

Wśród społeczeństwa – jeśli w ogóle ktoś się nad tym zastanawia, pokutuje pogląd, że głuchoniewidomi to osoby, które same niewiele są w stanie zrobić. Należy im współczuć, opiekować się i robić wszystko za nie. Głuchoślepota kojarzy się też niekiedy z apstynencją intelektualną. Z drugiej strony głuchoniewidomi nie mają jakichś specjalnych zdolności, sprawności, czy też specjalnych właściwości – nie stanowią też jednolitej grupy, co już podkreślono powyżej. W ich życiu natomiast występują poważne ograniczenia. Nie one jednak są decydujące, a przy odpowiednim nastawieniu samych głuchoniewidomych, ich determinacji, zrozumieniu i pomocy otoczenia można je w mniejszym lub większym stopniu zniwelować.

W miarę rozwoju cywilizacyjnego, prócz szans, które on niesie, pojawiają się też nowe zagrożenia. Są zarówno natury ogólnej, ale dotyczyć mogą jednocześnie pewnej wybranej grupy osób. Jedną z takich grup są głuchoniewidomi. Nie będziemy się zajmować zagrożeniami natury ogólnej. Przyjrzyjmy się natomiast tym, które mają bezpośredni wpływ na życie głuchoniewidomych.

Do zagrożeń zaliczyć można problemy ze znalezieniem pracy przez osoby głuchoniewidome. Nie wynika to tylko z ogólnej sytuacji na rynku pracy, lecz głównie ze specyficznych sposobów zaspakajania potrzeb osób głuchoniewidomych. W przypadku wielu zawodów, w których osoby z dysfunkcją wzrokowo-słuchową mogą podjąć pracę, konieczne jest dodatkowe oprzyrządowanie stanowiska pracy takiej osoby. Takie przygotowanie bywa kosztowne. Często też zwykła ludzka niewiedza hamuje wzrost zatrudnienia wśród osób głuchoniewidomych.

Drugim istotnym zagrożeniem dla osób głuchoniewidomych jest szybki rozwój technologii (równocześnie dzięki niej to, co jeszcze do niedawna było niedostępne, dzisiaj bardzo pomaga głuchoniewidomym w codziennym życiu). Coraz więcej urządzeń pojawiających się na rynku daje ludziom nowe możliwości zaspakajania różnego rodzaju potrzeb. Niestety wiele z nich w ogóle nie nadaje się do użytku przez osoby głuchoniewidome. Wynika to między innymi z faktu, że obsługa ich odbywa się przykładowo za pomocą ekranów dotykowych i osoba głuchoniewidoma nie jest w stanie z nich skorzystać.

Kolejne zagrożenie to postępujące uproszczenie form przekazu. Tam gdzie kiedyś był dźwięk i słowo, dzisiaj jest obraz. Nie chodzi tutaj wyłącznie o telewizję, gdzie brakuje napisów oraz audiodeskryptorów, lecz także o przekaz pisany – prasa, Internet, multimedia itp., gdzie często stosuje się przekaz graficzny, bez odpowiedniego opisu słownego. W przypadku Internetu mówi się o tzw. wykluczeniu cyfrowym, które dotyka nie tylko osoby z jednoczesnym uszkodzeniem zmysłów wzroku i słuchu.

Bardzo groźnym w następstwach może być fakt, iż w organach decydujących o pomocy dla głuchoniewidomych brak jest koordynacji działań, a przede wszystkim brakuje rzetelnej konsultacji ze środowiskiem. Wydaje się, iż słuszne byłoby zatrudnianie osób głuchoniewidomych w Powiatowych Centrach Pomocy Rodzinie, Państwowym Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz innych jednostkach zajmujących się szeroko pojętą pomocą osobom z niepełnosprawnością.

Wymienione tu zostały najistotniejsze z zagrożeń jakie czekają na głuchoniewidomych w spółczesności. Jest ich zdecydowanie więcej. Przy pewnym nakładzie środków oraz zainteresowaniu władz część z nich można zniwelować.

Głuchoniewidomi mogą wykonywać wiele czynności, które wykonywane są przez innych. Jeżeli są dobrze zrehabilitowani, zręczni, wytrwali w uczeniu się, zaradni, inteligentni itp. mogą żyć podobnie jak inni ludzie. Nie wszyscy jednak są do tego zdolni. Nie ma natomiast wątpliwości, że takie możliwości istnieją.

Głuchoniewidomi mogą uczyć się. Występują tu poważne ograniczenia, które jednak nie przekreślają tych możliwości.
Istnieją zawody, które głuchoniewidomi mogą wykonywać. Są też takie, których wykonywanie przez osoby głuchoniewidome jest niemożliwe. Wśród tych, które głuchoniewidomy może wykonywać są przykładowo: informatyk, fizjoterapeuta, dziennikarz, artysta rzeźbiarz.
Głuchoniewidomi uprawiają turystykę i niektóre dyscypliny sportu np.: kolarstwo, pływanie, lekkoatletyka, szachy. Korzystają z literatury i sami ją tworzą. Podobnie jest z muzyką, rzeźbą i innymi dziedzinami artystycznymi. Życie rodzinne, towarzyskie i społeczne dostępne może być dla nich w szerokim zakresie.