Sylwetki

W historii, jak i teraźniejszości, spotkać można ludzi, których działania, postawa, siła, miały i nadal mają olbrzymie znaczenie dla rozwoju wiedzy o głuchoślepocie, na umiejętności i możliwości osób głuchoniewidomych – dla całej populacji, a także dla pojedynczych jednostek.
Poniżej można zapoznać się z sylwetkami niektórych z nich. Nie jest to oczywiście pełna lista i nigdy pełną nie będzie.

Hieronymus Lorm

Hieronymus Lorm – właściwie Heinrich Landesmann (urodzony 9 sierpnia 1821 w mieście Mikulov na Morawach; zmarł 3 grudnia 1902 w Brnie) – austriacki pisarz, filozof, wynalazca alfabetu Lorma.

Urodził się w rodzinie żydowskiego kupca Christiana Landesmanna. Mając 15 lat zapadł na przewlekłą chorobę i musiał przerwać studia muzyczne. Będąc pisarzem osiedlił się w Berlinie a potem w Dreźnie.
Swoją pierwszą książkę opublikował w 1843r. W roku 1856 ożenił się. Prawie 25 lat później, w 1881r. stracił wzrok. Zresztą już wcześniej był osobą słabowidzącą. Dla porozumiewania się z innymi ludźmi, wymyślił alfabet, który od jego przydomku nazwano alfabetem Lorma. W 1873 przeniósł się do Drezna a w 1892 do Brna.
Zmarł w wieku 81 lat. Alfabet Lorma rozpowszechniła jego córka.

Lorm był utalentowanym poetą i pisarzem. Napisał kilka książek o tematyce filozoficznej, a także kilka tomów poezji. Jego poezja jest pełna piękna i nadziei, a także jest świadectwem jego własnego doświadczenia jako osoby głuchoniewidomej.

Helen Keller

Helen Adams Keller (urodzona 27 czerwca 1880 w Tuscumbia, Alabama; zmarła 1 czerwca 1968 w Westport, Connecticut) – amerykańska głuchoniewidoma pisarka, działaczka społeczna.

Helen Adams Keller urodziła się 27 czerwca 1880 w Tuscumbia, Alabama. Jej rodzina mieszkała w gospodarstwie Ivy Green, które dziadek Heleny zbudował dziesiątki lat wcześniej. Miała czworo rodzeństwa: Mildred Campbell (Keller) Tyson i Phillip Brooks Keller oraz dwóch starszych przyrodnich braci z wcześniejszego małżeństwa ojca, Jamesa McDonalda Kellera i Williama Simpsona Kellera.

Jej ojciec, Arthur Henley Keller (1836–1896), spędził wiele lat jako redaktor „Tuscumbia North Alabamian” i służył jako kapitan w Armii Konfederacji. Jej matka, Catherine Everett (Adams) Keller (1856–1921), znana jako „Kate”, była córką Charlesa W. Adamsa, generała konfederatów. Jej ojcowski rodowód wywodzi się od Caspera Kellera, pochodzącego ze Szwajcarii. Jeden ze szwajcarskich przodków Helen był pierwszym nauczycielem głuchych w Zurychu. Keller zastanawiała się nad tym zbiegiem okoliczności w swojej pierwszej autobiografii, stwierdzając, że „nie ma króla, który nie miał niewolnika wśród swoich przodków i żadnego niewolnika, który nie miał króla wśród swoich.

W wieku 19 miesięcy Keller zachorowała na nieznaną chorobę opisywaną przez lekarzy jako „ostre przekrwienie żołądka i mózgu”, które mogły być szkarlatyną lub zapaleniem opon mózgowych. Choroba sprawiła, że była zarówno głucha, jak i niewidoma. Żyła, jak wspomniała w swojej autobiografii, „na morzu w gęstej mgle”.
W tym czasie Keller umiała się trochę porozumiewać z Martą Washington, sześcioletnią córką rodzinnego kucharza, która zrozumiała jej znaki. W wieku siedmiu lat, Keller miała ponad 60 domowych znaków do komunikowania się z rodziną i potrafiła odróżnić ludzi poprzez wibracje ich kroków.

W 1886 r. matka Helen Keller, zainspirowana amerykańskimi notatkami Charlesa Dickensa o udanej edukacji innej głuchej i niewidomej kobiety, Laury Bridgman, wysłała młodą Helenę, w towarzystwie ojca, do lekarza J. Juliana Chisolma, specjalisty ds. oczu, uszu, nosa i gardła w Baltimore, w celu uzyskania pomocy. Chisolm skierował Keller do Alexandra Grahama Bella, który wówczas pracował z głuchymi dziećmi. Bell poradził im, aby skontaktowali się z Instytutem Perkinsa dla Niewidomych, szkołą, w której kształciła się Bridgman. Michael Anagnos, dyrektor szkoły, poprosił 20-letnią byłą niedowidzącą studentkę Anne Sullivan o zostanie instruktorką Heleny Keller. Był to początek 49-letniego związku, podczas którego Sullivan została guwernantką Heleny Keller, a ostatecznie jej towarzyszką.

Pod opieką Sullivan Helen robiła ogromne postępy. Nauczyła się alfabetu Braille’a i studiowała w Horace Mann School for the Deaf (w Bostonie). Uzyskała bakalaureat magna cum laude w Radcliffe College i zdobyła znajomość kilku języków. Prowadziła działalność naukową i społeczną.

Helen Keller poświęciła życie innym osobom niepełnosprawnym. Napisała wiele książek, z których najsławniejsza to The Story of My Life (1902), wydana po polsku w 1904 pt. Historia mego życia.
Keller angażowała się w wiele inicjatyw społeczno-politycznych. Była członkinią Socjalistycznej Partii Ameryki i związku zawodowego Robotników Przemysłowych Świata. Działała na rzecz praw wyborczych kobiet, praw pracowniczych, socjalizmu i antymilitaryzmu.

Została pochowana w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie.

Louis Braille

Louis Braille (urodzony 4 stycznia 1809 w Coupvray; zmarły 6 stycznia 1852 w Paryżu) – francuski twórca alfabetu dla niewidomych, nazwanego później alfabetem Braille’a, organista.

Louis Braille był synem Simon-René Braille’a, rzemieślnika zajmującego się wytwarzaniem siodeł i uprzęży. W wieku 3 lat Louis uszkodził sobie oko bawiąc się w warsztacie ojca. Doszło do zakażenia, które później przeniosło się także na drugie oko, co w efekcie spowodowało obuoczną ślepotę.
W wieku 10 lat Braille uzyskał stypendium w szkole dla niewidomych w Paryżu. Tam dzieci uczyły się czytać, odczytując pismo, które było wypukłe. Nie mogły jednak pisać, ponieważ litery były wytłaczane w specjalnej prasie.
Pismo Braille’a powstało w oparciu o system korespondencji używany przez francuską armię do przekazywania rozkazów bez słów w ciemności. Braille dowiedział się o nim od emerytowanego kapitana Charlesa Barbiera de la Serre, wizytującego szkołę, do której uczęszczał Braille. System wojskowy oparty był na 12 wypukłych punktach, braillowski na 6. Drugą ważną różnicą było oparcie systemu braillowskiego o litery, podczas gdy system wojskowy oparty był na dźwiękach. Później Braille dokonał rozszerzenia swojego alfabetu na zapis matematyczny i nutowy.
Braille zmarł na gruźlicę w roku 1852, jest pochowany w paryskim Panteonie.

JÓZEF MENDRUŃ

Urodził się 14 listopada 1939 roku we wsi Borki Wielkie koło Tarnopola. Zmarł 26 01 2021 roku w Warszawie.
Jako dziecko stracił prawie zupełnie wzrok na skutek wybuchu niewypału. Późniejsze operacje nie przyniosły dobrego rezultatu i pozostało mu tylko poczucie światła. Później dołączyły się także problemy ze słuchem.

Po edukacji domowej w 1955 roku został przyjęty do szkoły podstawowej w Laskach od razu do piątej klasy. Szkołę ukończył z bardzo dobrymi ocenami, potem zaś zdobył dyplom czeladnika w zawodzie tkacza. W 1961 roku zaczął pracę w spółdzielni „Nowa Praca Niewidomych”. Szkołę średnią ukończył w Warszawie, gdzie też w 1963 roku otrzymał świadectwo maturalne. Wymarzył sobie studiowanie psychologii na Uniwersytecie Warszawskim, co napotkało sprzeciw władz z racji jego niepełnosprawności, jednak dzięki pomocy wybitnych profesorów, m.in. Marii Grzegorzewskiej i Włodzimierza Dolańskiego udało się to marzenie urzeczywistnić.

Po studiach w 1969 roku rozpoczął pracę w Dziale Rehabilitacji Zarządu Głównego Polskiego Związku Niewidomych na stanowisku instruktora dla nowo ociemniałych. Od 1970 roku był kierownikiem Warszawskiego Okręgu PZN, a od 1974 – kierownikiem Działu Tyflologicznego Zarządu Głównego tej organizacji. W latach 1977 – 1981 pełnił funkcję sekretarza Generalnego i kierownika Związku. Potem powrócił do stanowiska kierownika Działu Tyflologicznego.

Zawsze uważał, że trzeba szczególnie pomagać ludziom z niepełnosprawnościami złożonymi. Zakładał stowarzyszenia rodziców dzieci niewidomych, zajmował się także rehabilitacją osób słabowidzących, dostrzegając ich nieco inne potrzeby. W 1991 roku, wraz z kilkoma osobami, założył Towarzystwo Pomocy Głuchoniewidomym, którzy do tej pory byli właściwie wykluczeni z życia społecznego. Była to pierwsza pozarządowa organizacja w polsce, działająca na rzecz tej grupy ludzi. Zajmował się też niewidomymi z cukrzycą i stwardnieniem rozsianym.

Upowszechniał także wiedzę o niewidomych, z jego inicjatywy zaczęto wydawać od 1974 roku „Przegląd Tyflologiczny”, a potem „Zeszyty Tyflologiczne” i „Materiały Tyflologiczne”. Przyczynił się też do wydawania przez PZN miesięcznika „Nasze dzieci”. W 1987 roku został dyrektorem ds. rehabilitacji w Zarządzie Głównym. W latach 1998 – 2003 był ponownie Sekretarzem Generalnym i dyrektorem Związku.
W roku 2005 wraz z innymi fundatorami założył Fundację Polskich Niewidomych i Słabowidzących „TRAKT”.

Józef Mendruń działał w wielu polskich i międzynarodowych stowarzyszeniach na rzecz ludzi z niepełnosprawnościami. Został odznaczony medalem Anny Sullivan. Wychował pokolenia ludzi zaangażowanych w pracę na rzecz środowiska głuchoniewidomych i niewidomych.

CHARLES MICHEL DE L’EPEE

Charles Michel de l’Epee (urodzony 25 listopada 1712 w Wersalu, Francja; zmarł 23 grudnia 1789 w Paryżu, rancja) – założyciel pierwszej szkoły publicznej dla osób niesłyszących.
Szkolił się jako ksiądz katolicki, lecz odmówiono mu święceń z powodu jego odmowy potępienia jansenizmu. Następnie studiował prawo.
l’Epee skierował swoją uwagę w stronę usług charytatywne na rzecz ubogich, a w trakcie jednego z pobytów w slumsach Paryża, miał możliwość spotkania z dwoma małymi, głuchymi siostrami, które rozmawiały za pomocą
języka migowego.
Postanowił poświęcić się edukacji osób niesłyszących. W 1760 roku, założył szkołę dla głuchoniemych. Był twórcą francuskiego języka migowego, na podstawie którego powstała później wersja amerykańska.
Zmarł na początku Rewolucji Francuskiej w 1789 roku, a jego grób znajduje się w Saint Roch (kościół w Paryżu). Dwa lata po jego śmierci, Zgromadzenie Narodowe uznało go jako “Dobroczyńcę ludzkości” i przyjęło oświadczenie, iż ludzie głusi mają takie same prawa, jak wszyscy obywatele.
W 1791 roku Instytut Nationale des Sourds-Muets w Paryżu, który l’Epee założył, zaczął otrzymywać pomoc państwa. Został on później przemianowany na Instytut St Jacques, a następnie znów zmieniono nazwę na obecną: Institut National de Jeunes Sourds de Paris. Metody kształcenia de l’Epee rozprzestrzeniły się na całym świecie, a obecnie postrzegany jest on jako jeden z ojców edukacji osób głuchych.

OLGA SKOROCHODOWA

Olga Iwanowna Skorochodowa (urodzona w 1914 roku we wsi Beloserka, Ukraina; zmarła w 1982 w Moskwie) – radziecka pisarka i naukowiec.
Osobą głuchoniewidomą stała się w wieku około 5 lat. Uczyła się w szkole dla niewidomych w Odessie, a następnie w zakładzie dla głuchoniemych w Charkowie. W tym ostatnim, dzięki wytrwałej opiece prof. Sokolańskiego, uzyskała możliwości wszechstronnego rozwoju. Doceniała znaczenie mowy ludzkiej, którą poznawała z książek. Znana była z umiejętności rekompensaty utraty zmysłów wzroku i słuchu za pomocą dotyku i węchu. Z czasem okazało się, że Skorochodowa ma zdolności literackie, o czym świadczą jej książki, m.in. przełożona na język polski pozycja „Jak postrzegać świat”.

Laura Bridgman

Laura Dewey Bridgman urodziła się 21 grudnia 1829 roku w Hanowerze, w stanie New Hampshire. Zmarła 24 maja 1889 roku w Watertown koło Bostonu, Massachusetts). Była jedną z pierwszych znanych głuchoniewidomych osób w historii.

W wieku dwóch lat zachorowała na szkarlatynę, co spowodowało utratę jej wzroku, słuchu, a także zmysłów węchu i smaku. Chociaż rozwijała swój własny język gestów, był on niewystarczający do komunikacji z otoczeniem, co czasem prowadziło do jej napadów wściekłości.

W 1837 roku Samuel Gridley Howe, dyrektor Instytutu Perkinsa – Szkoły dla Dzieci Niewidomych w Watertown koło Bostonu, przekonał rodziców Laury, aby oddać ją do jego placówki. Dziewczynka trafiła tam kilka tygodni przed swoimi ósmymi urodzinami. Zamiast rozwijać język gestów Laury, Howe rozpoczął naukę języka angielskiego za pomocą własnej metody, opierając się na alfabecie Lorma. Przedmioty znane dziewczynce, takie jak widelce i klucze, zostały opatrzone etykietkami z wypukłymi literami, na których zapisane były ich nazwy. Kiedy Laura je zapamiętała, dostawała tylko etykietki, a jej zadaniem było dopasowanie ich do odpowiednich przedmiotów. Następnie etykietki były rozdzielane na poszczególne litery, z których tworzono słowa. Laura odczytywała te słowa, a potem próbowała sama układać słowa z liter rozmieszczonych przez Howe’a. Laura, będąc bardzo inteligentną, szybko zrozumiała, że przedmioty mają swoje nazwy i chciała uczyć się nazw wszystkich przedmiotów, z którymi miała kontakt. W ten sposób opanowała język i zaczęła uczęszczać na lekcje, podczas których uczyła się czytania, pisania, geografii, arytmetyki, historii, gramatyki, algebry, geometrii, filozofii i historii.

Dr. Samuel Howe był pierwszym, któremu udało się nauczyć języka osobę głuchą i niewidomą. Ten sukces uczynił ich oboje sławnymi. W 1842 roku Charles Dickens odwiedził Instytut Perkinsa i szczegółowo opisał swoje spotkanie z Laurą w swoim dziele “Notatki z podróży do Ameryki”. Dickens nie szczędził zachwytów i pochwał tej utalentowanej dziewczynce, co zwiększyło jej popularność na całym świecie.

Laura ukończyła naukę w wieku dwudziestu lat i powróciła na rodzinną farmę. Jednak poczuła się osamotniona i niepotrzebna. Straciła apetyt i zaczęła tracić zdrowie. Dzięki staraniom Howe’a i Dorothei Dix, powróciła do Instytutu Perkinsa, gdzie pozostała aż do końca swojego życia. Tam zajmowała się rękodziełem, czytała Biblię, prowadziła korespondencję i czasem podróżowała. Zmarła po krótkiej chorobie w wieku 59 lat.